Sinh Tố D

Sinh Tố D

Posted  by Lê Thy

Vitamin D đang là đề tài “nóng” trong ngành nội tiết học. Nhớ thời thập niên 1990s tụi tôi làm về lĩnh vực này, nhưng lúc đó ít ai chú ý, vì họ mãi mê chạy theo các markers khác thời thượng hơn. Thế rồi mấy năm gần đây, vitamin D trở nên thời sự quá khám phá rất quan trọng là vitamin D có thể phòng chống ung thư và các bệnh nhiễm trùng. Bài viết sau đây muốn giới thiệu câu chuyện vitamin D cho bạn đọc trong nước. Bài viết đã được biên tập, nhưng biên tập rất hay, tôi rất thích bản này vì nó thích hợp cho công chúng hơn là bản cũ rất khô khan.

Có lần, một đồng nghiệp nước ngoài đến VN đi chơi một vòng, ông ấy hỏi tôi: “người Việt Nam theo đạo gì?” Tôi ngạc nhiên, nhưng cũng nói “Đạo Phật và thờ cúng ông bà”. Ông ấy nói tưởng theo đạo Hồi chứ, vì thấy người đi đường mặc khẩu trang kín mít! Tôi không biết ông ấy châm biếm hay nói thật, nhưng nhìn nụ cười thì chắc ông ấy nói chuyện vui. Tôi lại nghĩ người đi đường theo “đạo giao thông”. Người mình, nhất là nữ, thích giữ làn da trắng, nên họ trùm kín mít từ đầu đến chân. Nhưng tôi nghĩ thói quen này không tốt cho việc hấp thu vitamin D. Nói thì nói thế, chứ thuyết phục họ không phải dễ.

Trong khi người mình thích làn da trắng (bệch) thì người Tây bây giờ thích làn da bánh ích mật. Đây là câu chuyện về giai cấp và tâm lí xã hội mà hi vọng tôi sẽ quay lại bàn tiếp.

Trời cho nắng, sao ta chưa phơi!

TT – Hầu như không có bệnh mãn tính nào không liên quan vitamin D. Việc bổ sung vitamin D tương đối rẻ tiền và cũng không gây ra những ảnh hưởng phụ nguy hiểm. Tuy vậy, 40% dân số thế giới vẫn thiếu nó!

Trùm kín mặt ra đường là từ chối tiếp nhận vitamin D – Ảnh: N.C.T.

Nghiên cứu dịch tễ học cho thấy những người sống ở các vùng với độ vĩ tuyến cao (như các nước Bắc Âu, Bắc Mỹ) mắc bệnh ung thư, xơ cứng bì, viêm khớp, đái tháo đường, tim mạch, tai biến, hay bị nhiễm trùng… Những vùng này cũng là những vùng thiếu vitamin D trầm trọng.

Mới đây, có nghiên cứu cho thấy tỉ lệ thiếu vitamin D trong dân số ở các nước Bắc Âu và Bắc Mỹ lên đến 50-70%. Các giới chức y tế ở đây xem đó là một vấn nạn y tế công cộng, nên họ có chính sách bổ sung vitamin D trong thực phẩm như bơ sữa, nước cam và bánh mì.

Vì vitamin D được sản xuất từ ánh nắng mặt trời, người ta thường lầm tưởng rằng ở những nước nhiệt đới như nước ta không có vấn đề thiếu vitamin D. Sự thật là ngược lại: một tỉ lệ lớn dân số trên thế giới, kể cả các nước nhiệt đới, thiếu vitamin D. Theo ước tính của các chuyên gia, 40-50% dân số trên thế giới thiếu vitamin D. Nghiên cứu ở Thái Lan và Malaysia cho thấy cứ 100 người thì có khoảng 50 người thiếu vitamin D. Riêng ở Nhật và Hàn Quốc, tỉ lệ thiếu vitamin D lên đến 80-90%!

Thực phẩm chưa đủ

Ở nước ta, chưa có một nghiên cứu nào đánh giá về tình trạng thiếu vitamin D trong cộng đồng. Nếu các nghiên cứu trong vùng là những tín hiệu, chúng ta có thể đoán rằng tỉ lệ thiếu vitamin trong dân số khoảng 40%.

Liều lượng vitamin D mà cơ thể con người cần là 3.000-5.000 IU/ngày (IU là đơn vị quốc tế để đánh giá liều lượng vitamin D), nhưng liều lượng tiếp thu từ thức ăn hằng ngày chỉ bằng 10% nhu cầu. Thực phẩm chúng ta dùng hằng ngày chứa rất ít vitamin D. Các loại cá giàu chất dầu như cá hồi, cá tuyết, cá thu, cá trích có lượng vitamin D cao hơn những cá khác. Nấm phơi khô chứa nhiều vitamin D hơn nấm tươi. Một bữa ăn trung bình với cá và nấm chỉ có 400-500 IU vitamin D.

Vitamin D thường được xem là “vitamin trời cho”, bởi vì như đề cập trên, 90-95% hàm lượng vitamin D được sản xuất qua phơi nắng.

Nhưng ngày nay nhiều người có lẽ do muốn giữ làn da trắng nên thường bao kín mít tay, chân, mặt để… chống nắng. Thói quen này có thể dẫn đến tình trạng thiếu vitamin D trong cơ thể nghiêm trọng.

“Kỷ nguyên vitamin D”

Có nhiều nghiên cứu cho thấy vào mùa hè chỉ cần phơi nắng trong vài phút (10-20 phút), lúc đó cơ thể chúng ta đã sản xuất được trung bình 20.000 IU vitamin D (nhưng ở một số người mức độ có thể dao động 10.000 – 50.000 IU). Do đó, có lẽ đã đến lúc chúng ta cần bỏ ra vài phút ngoài nắng để nạp đầy đủ vitamin D và cũng là một cách phòng chống bệnh tật.

Trong thời gian gần đây, bệnh truyền nhiễm thường xuyên bộc phát, và trong thực tế vẫn còn là một trong những nguyên nhân tử vong hàng đầu. Ngoài bệnh truyền nhiễm, các bệnh liên quan đến hiện đại hóa như tim mạch, tai biến mạch máu não, ung thư, viêm khớp, loãng xương, đái tháo đường… càng ngày càng tăng.

Tất cả bệnh này đều liên quan đến vitamin D. Thật ra, hầu như không một bệnh mãn tính nào không có liên hệ với vitamin D! Trong một hội nghị về vitamin D diễn ra ở Mỹ năm ngoái, một chuyên gia hàng đầu cho rằng y học thế giới đang ở trong “kỷ nguyên vitamin D”.

Trong kỷ nguyên vitamin D, vẫn còn một loạt câu hỏi cần được đặt ra và cần nghiên cứu thêm ở nước ta. Những câu hỏi thông thường nhất là: có bao nhiêu người Việt trong tình trạng thiếu vitamin D, nồng độ vitamin D bao nhiêu là tối ưu cho người Việt, mối liên hệ giữa các bệnh nhiễm trùng, dịch tả và vitamin D như thế nào, tại sao trẻ em ở thôn quê phơi nắng ít bị cảm cúm so với trẻ em ở thành thị?…

Giải đáp những câu hỏi này chẳng những làm sáng tỏ vai trò của vitamin D trong việc phòng chống bệnh tật và giảm tử vong trong cộng đồng, mà còn thể hiện một đóng góp quan trọng cho y học quốc tế.

Đủ vitamin D, sống khỏe hơn

Kết quả nghiên cứu lâm sàng mới công bố trên một tập san y khoa ở Mỹ cho thấy phụ nữ được bổ sung vitamin D và calcium giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư gần 80%. Quan trọng hơn, nồng độ vitamin D trong máu càng cao, nguy cơ mắc bệnh ung thư càng thấp; và ngược lại, những người có nồng độ vitamin D thấp thì nguy cơ mắc bệnh ung thư tăng cao.

Vitamin D không phải là một sinh tố bình thường (như sinh tố A, B, C), mà thực chất là một loại hormon hay kích thích tố.

Vitamin D được biết đến như là một hoạt chất có ảnh hưởng đến sự phát triển và duy trì xương. Tuy nhiên, qua nhiều nghiên cứu khoa học gần đây, các nhà khoa học phát hiện nhiều mối liên hệ quan trọng. Thiếu hụt vitamin D không chỉ làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư, mà còn tăng nguy cơ mắc bệnh loãng xương, tim mạch, cao huyết áp, tai biến mạch máu não, đái tháo đường, vảy nến, viêm đường ruột, viêm khớp, viêm gan, nhiễm trùng, lao phổi…

Người thiếu vitamin D thường bị đau nhức cơ bắp, hay bị té ngã và dễ bị gãy xương. Ở những phụ nữ lúc mang thai, thiếu vitamin D làm tăng nguy cơ sinh con với chấn thương não, thậm chí dị tật.

Một nghiên cứu trên 13.000 người Mỹ tuổi trên 20 cho thấy những người có nồng độ vitamin D thấp có nguy cơ tử vong tăng 26% so với những người có nồng độ vitamin D bình thường.

Một số nghiên cứu gần đây còn cho thấy vitamin D đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hệ thống miễn nhiễm.