Không lường trước được

Nguyễn Quang A

Với các hiện tượng phức tạp, một chính sách hay một hành động nhằm ảnh hưởng đến diễn tiến của, hay đến dư luận về, hiện tượng đó có thể ngược lại hay khác đi so với dự tính ban đầu. Đấy là kết quả không lường trước được. Sở dĩ có kết quả không lường trước được bởi vì, hoặc người ta chưa tính kỹ đến các hệ quả khả dĩ (do kém cỏi), hoặc vì hiện tượng phức tạp đến mức dẫu có suy tính kỹ cũng vẫn chẳng sao tính hết được. Người khôn ngoan thường tính đến nhiều kết quả khả dĩ trước khi quyết định, thế nhưng việc vẫn có thể có hệ quả không lường trước là điều không thể tránh khỏi. Các chính trị gia, báo giới và tất cả những ai có tiếng nói có thể ảnh hưởng đến nhiều người khác, phải thấu hiểu chuyện này và nên hết sức cẩn trọng trước khi phát ngôn hay hành động nếu không muốn “gậy ông lại đập lưng ông”.

Chuyện ông luật sư và vài người tổ chức chương trình “người xây tổ ấm” muốn hình sự hóa chuyện của cô “Lượm giả” có thể có những hệ quả không lường trước.

Rồi khi đưa tin kẻ trộm đột nhập vào phòng của một ông Thứ trưởng của một Bộ và cuỗm đi gần 250 triệu đồng và 2.000 USD, có báo đã nhanh nhảu giải thích: đấy là “tiền tiết kiệm” của vị Thứ trưởng và tiền ông ta “giữ hộ dòng họ”. Hiện tượng không phức tạp, hành động “giải thích” này có thể là suy tính “kém cỏi” vì nghĩ một chút có thể thấy nó có thể gây ra rất nhiều hệ quả không như ý định của người muốn “minh oan trước” cho ông Thứ trưởng. Hay đấy là chủ ý của nhà báo? Để lửng và buộc người đọc phải tự hỏi: sao tiền tiết kiệm lại không gửi ngân hàng vừa an toàn vừa có lãi? Tiền giữ hộ cho dòng họ, thì chắc phải có nhiều người trong họ biết và sao không để trong két ở nhà hay gửi ngân hàng mà lại để ở cơ quan, vân vân và vân vân. Ai mà biết được.

Rồi đến chuyện Phó thủ tướng báo báo trước quốc hội về chuyện Bộ chính trị của Đảng cộng sản Việt Nam đã quyết định “không xử lý kỷ luật đối với các thành viên Chính phủ” trong vụ Vinashin vì “đã kiểm điểm nghiêm túc trách nhiệm”. Việc của Đảng sao lại báo cáo trước Quốc hội, chứ không phải ở diễn đàn của Đảng? Đã kiểm điểm nghiêm túc, và đã hứa sẽ công khai, thì có đưa ra công khai các bản kiểm điểm ấy không? Vân vân và vân vân. Không rõ người ta có tính đến những câu hỏi có thể được nêu ra như vậy hay không?

Suy ngẫm kỹ về các hệ quả khả dĩ trước khi hành động là một việc hiển nhiên phải làm. Thế mà chuyện đơn giản ấy vẫn bị nhiều người có trọng trách bỏ qua.

NQA


Bản đầy đủ do tác giả gửi trực tiếp cho BVN