Myanmar và Arap là coi mình không có dân chủ. 180 nước còn lại
là mầu xanh. Như vậy, cả thế giới đã thừa nhận "dân
chủ" là quan trọng.
HM luôn cho rằng, những diễn biến gần đây ở Trung Đông
bị ảnh hưởng của dân chủ rất ít, mà phần lớn do sự
bất bình của dân chúng. Vì người theo đạo Hồi vốn tôn
trọng trật tự. Liệu họ học dân chủ có nhanh như người
phương Tây để bỗng nhiên đổ ra đường biểu tình. Chợt
nhớ đến bài viết này đã lâu, nay đăng lại để chia sẻ.
Chúc các bạn vui và giữ hòa khí trong comment.
Muốn có xã hội công bằng, văn minh thì tâm thức của mỗi cá
nhân phải được dạy, được hiểu và biết về dân chủ, từ
thầy cô, đến bố mẹ, rồi đứa trẻ và cả xã hội. Chẳng
có vị lãnh đạo tối cao nào tuyên bố mang lại điều thiêng
liêng ấy cho một dân tộc, để rồi sau một đêm, cả quốc
gia ấy trở thành dân chủ. Đó là quá trình "mang nặng đẻ
đau" hàng thế kỷ.
Thảm họa "ngõ cụt" ngôn ngữ vì nỗi sợ ám
ảnh…
Thử tưởng tượng, bạn là người Việt thuộc lớp người
"ngũ thập tri thiên mệnh", lứa tuổi 50 thông suốt chân lý
của tạo hoá, hiểu được mệnh trời.
Nhưng có người muốn làm một thăm dò đơn giản. Đi dự hội
thảo, khi diễn giả dứt lời và hỏi "Quí vị có câu hỏi
hay phát biểu gì không?"
Bao nhiêu người dám đứng lên? Giả sử hội nghị mang tầm khu
vực hay quốc tế, liệu có cánh tay Việt nào giơ lên? Người
nhà ta chọn hàng ghế đầu để đối mặt với diễn giả,
phản hồi trực diện bằng cả ngôn từ lẫn ánh mắt, hay
chọn chỗ khuất phía cuối để ngủ vì đang bị…trái giờ?
Hiểu được mệnh trời nhưng liệu có dám nói về những
điều mình thông suốt chân lý, dù biết rằng, diễn giả trên
kia nói đôi điều không lọt tai.
Nhiều người tâm sự rằng, rất muốn phát biểu. Nhưng khi
đứng lên, lời lẽ bay đi đâu hết cả, đầu óc trống rỗng.
Người ta bỗng rơi vào khủng hoảng từ ngữ, từ từ ngồi
xuống, đỏ mặt và xấu hổ.
Trong khi đó, rất đông thính giả muốn thiết tha nghe phe ta
nói. Họ ít thấy dân tộc này "nói vo" ở những diễn đàn
quan trọng. Nếu có, chỉ là những bài đã viết sẵn, thuộc
lòng, không sai một dấu phảy.
Cơ nguyên nào mang đến thảm họa "ngõ cụt" trong ngôn từ
khi hội nhập? Dù nhiều diễn đàn quốc tế hết sức thoải
mái, mỗi ý kiến không hề bị kết luận "đúng hay sai", mà
"đó là một ý kiến".
Phải chăng vì sợ sai, chúng ta không dám nói? Không đủ tự tin
trước đám đông, sợ bạn cười, sợ cấp trên mắng và sợ
cả bản thân mình.
Về khách sạn nằm nghĩ mới nhận ra, mình đã được giáo
dục dân chủ là thế nào đâu. Nếu được học, đó là kiểu
"thầy đọc, trò ghi": "Dân chủ là một hình thức tổ
chức thiết chế chính trị của xã hội, trong đó nhân dân làm
chủ, đảng lãnh đạo, chính phủ thực hiện" và cứ thế
về nhà nhai lại y nguyên mà chả hiểu gì.
Ra thế giới bên ngoài, bỗng thấy mình được thoải mái nói
năng thì đã quá muộn. Đứng trên bục thực hành "văn minh
toàn cầu" ở tuổi …"xế chiều", khi nhịp tim có vấn
đề và não trạng không còn minh mẫn. Nói vài dòng cũng phải
giở "phao" trong túi ngực.
Chuyện trên tưởng nhỏ nhưng cũng làm cho không ít quốc gia
lỡ chuyến tầu của nhân loại.
Dân chủ "trắng – đen"
Luther King. Ảnh: myhero.com
với thế kỷ trước không phải do người da trắng văn minh, có
học thức và nghĩ cần có công bằng xã hội. Chắng có người
da trắng hay tổng thống nào lại rộng lòng làm việc đó. Sự
dân chủ giữa hai chủng tộc trắng-đen này do đấu tranh mà
có, máu đã đổ và đổ rất nhiều để phân chia quyền lực.
Tại Mỹ cách đây 60-70 năm, ở một số bang, dân da đen lên xe
bus được ngồi từ ghế cuối xe và dân da trắng ngồi ghế
gần tài xế. Cứ thế, từ hai đầu và đuôi xe, hành khách đen
trắng được từ từ lấp hết chỗ.
Đến khi đầy xe, nếu có một người da trắng lên thì một
người da đen ở chỗ giáp ranh giữa hai màu da phải đứng lên
nhường chỗ cho người da trắng kia và anh da đen phải đứng.
Lần lượt, những người da trắng được ưu tiên ngồi và da
đen phải đứng nếu còn khách lên. Người tài xế có thể
quyết định người da đen nào đứng lên để nhường chỗ.
Thời đó, dân da trắng luôn là ưu tiên số một trong cửa hàng
ăn, trong mua sắm và được chiếm chỗ trên xe khách.
Chuyện xe bus "đen trắng" chỉ kết thúc khi cô thư ký da đen
Rosa Parks nhất định không nhường chỗ. Rosa bị bắt và đưa
ra tòa, bị phạt 10$ và nộp án phí 4$ (giá năm 1955).
Tuy nhiên, hiện tượng Rosa trở thành một phong trào phản kháng
lan rộng trong người da đen. Luther King được lựa chọn làm
chủ tịch cho phong trào phản đối nạn xe bus "phân biệt
chủng tộc", người da đen cương quyết không nhường chỗ.
Cuối cùng, tòa án phán quyết việc phân biệt đối xử như
trên vi phạm pháp luật.
Người da đen được giải phóng với nhiều quyền lợi hơn,
công bằng hơn, dù một kẻ căm thù dân chủ đến điên khùng
đã giết chết thủ lĩnh Luther King vào năm 1968.
Nhưng những gì mà Rosa và Luther King để lại đã giúp cho
nước Mỹ được cảnh tỉnh về nạn phân biệt màu da đáng
xấu hổ. Vì thế, hôm nay có Tổng thống da đen Barack Obama đang
lãnh đạo thế giới tại Nhà Trắng.
Dân chủ từ tâm thức và giáo dục
Hỏi vài đồng nghiệp phương Tây khoảng 30-40 tuổi rằng, tại
sao họ tự tin trước đám đông, không ngần ngại bầy tỏ
chính kiến. Câu trả lời khá rõ, quốc gia họ được tận
hưởng nền giáo dục "dân chủ, tự do" tại gia đình, trong
nhà trường và ngoài xã hội ngay khi con người còn ấu thơ.
Cô cháu sống ở khu Ba Đình viết email kể: Khi Hà Nội chớm
thu, lá rụng đầy đường Phan Đình Phùng, Hoàng Diệu, Trần
Phú, đẹp vô cùng. Người mẹ thường cho con trai ra nghịch lá.
Cậu thích lắm, hất tung lá lên không, rồi nằm lăn ra đất.
Hỏi cu cậu lớn lên con thích làm gì. Cu cậu trả lời hết
sức bất ngờ "Con sẽ làm người quét lá".
Điều gì xảy ra nếu người mẹ trẻ mắng đứa con "ngu"
rồi bắt con trở thành bác sỹ. Rất có thể khi đi máy bay
chẳng hạn, cu cậu còn dám muốn thành phi công hay không. Sự
không tôn trọng "ý kiến cá nhân" của người mẹ có thể
phá hỏng tương lai của chính đứa con mình.
Muốn có xã hội công bằng, văn minh thì tâm thức của mỗi cá
nhân phải được dạy, được hiểu và biết về dân chủ, từ
thầy cô, đến bố mẹ, rồi đứa trẻ và cả xã hội. Chẳng
có vị lãnh đạo tối cao nào tuyên bố mang lại điều thiêng
liêng ấy cho một dân tộc, để rồi sau một đêm, cả quốc
gia ấy trở thành dân chủ. Đó là quá trình "mang nặng đẻ
đau" hàng thế kỷ.
Dân chủ nước người
Người ta cấm đánh trẻ vì không muốn chúng bị người lớn
áp đặt. Muốn chúng nghe lời, bố mẹ phải "đàm phán" cho
tới khi hai bên đi đến "thỏa thuận". Đó là mầm mống cho
dân chủ, công bằng xã hội và được pháp luật bảo vệ ngay
từ lúc một sinh linh ra đời.
Những quốc gia phương Tây có nền dân chủ hàng trăm năm đưa
ra mô hình "tam quyền phân lập". Đó là cách phân chia quyền
lực trong định chế quốc gia.
Từ mấy trăm năm, hiến pháp Hoa Kỳ đã tạo những cơ sở
thừa nhận sự tồn tại độc lập, kiềm chế lẫn nhau giữa 3
cơ quan: Lập pháp, hành pháp, tư pháp. Không một cơ quan nào có
quyền lực tuyệt đối trong sinh hoạt chính trị của quốc gia.
Tuy thế, sau một thời gian hoạt động của tam quyền, người
ta cũng phát hiện, "ba anh" trên có thể thông đồng với nhau
để độc tài, chuyên chế để lũng đoạn đất nước. Vì
thế, mới có thêm quyền lực thứ tư chính là báo chí, thay
mặt nhân dân, "kiểm soát" cả ba nhánh quyền lực trên.
Xã hội dân chủ thực sự cần có 4 nhánh quyền lực mạnh như
nhau và kiểm soát lẫn nhau. Không ai được phép ngồi lên pháp
luật.
Dân chủ của chúng ta
Nước ta từ thời 1945 là "Nước Việt Nam Dân Chủ Cộng
Hòa". Không phải là khái niệm mới.
Gần đây, Tổng bí thư Nông Đức Mạnh đã nói "Đại
hội XI của Đảng phải làm sao đạt mục tiêu chung là lựa
chọn, giới thiệu và bầu được những người không quan liêu,
tham nhũng, lãng phí; có năng lực trí tuệ và tổ chức thực
tiễn, có tư duy đổi mới, sáng tạo, dám chịu trách nhiệm vì
lợi ích chung, có năng lực tham gia vào việc hoạch định
đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng; có đủ sức
đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao; đoàn kết và có khả
năng quy tụ sự đoàn kết, có uy tín cao trong Đảng và trong
nhân dân".
Một việc có thể làm ngay mà không phải du nhập từ đâu để
tìm ra người lãnh đạo không tham nhũng. Đó là người được
lựa chọn vào trung ương, vào chức vụ cao, cần qua những phép
thử của dư luận.
Obama khi tranh cử Tổng thống phải khai thu nhập cá nhân, kể
cả hồ sơ sức khỏe, cho 350 triệu người Mỹ biết, với tình
trạng tim mạch như thế, liệu chân có run khi nói trước hàng
triệu người?
Ai muốn cầm cân cho chế độ thì hãy công khai minh bạch toàn
bộ tài sản của mình, từ tài khoản nhà băng, xe cộ, nhà
cửa, đến đất đai. Việc đó nên làm trước mỗi cuộc bầu
bán. Ứng viên cần thông báo rõ trên trang web. Việt Nam có tới
20 triệu người dùng internet, đủ để phủ sóng dư luận tới
86 triệu dân.
Nếu cho rằng lý lịch hay tài sản các ứng viên thuộc vào bí
mật quốc gia, dân không có quyền được "biết, bàn, làm,
kiểm tra", đợi yên vị rồi mới công bố tên tuổi thì dân
chủ lúc đó e rằng như một thứ trang trí trong tủ kính. Nếu
chỉ dân chủ trên lời nói làm sao được người dân tâm
phục, khẩu phục.
Nó cũng tương tự như người ở tuổi tri thiên mệnh, hiểu ra
nền văn minh nhân loại ở thế kỷ 21 vào tuổi xế chiều,
để rồi gà gật ngủ lúc trái giờ, chẳng kịp nhìn bánh xe
con tầu hội nhập lăn đi.
Hiệu Minh. 05-04-2010
PS. Viết blog hay lắm. Đôi khi ý kiến bạn
đọc lại nảy ra ý cho bài báo. Ví dụ, trong entry có trích
đoạn phản hồi của em Minh Đức, học sinh cũ của HM tại
trường Thăng Long, kể về đứa con muốn trở thành người
quét lá. Cảm ơn em.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét